Η διακοπή της λειτουργίας της ανακύκλωσης απορριμμάτων στον Δήμο Μαντουδίου – Λίμνης – Αγίας Άννας στην Εύβοια αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα με σημαντικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Παρά την αρχική επένδυση σε μπλε κάδους ανακύκλωσης, οι οποίοι κόστισαν σημαντικά ποσά στους φορολογούμενους, η απουσία σχεδιασμού και η έλλειψη δράσης της δημοτικής αρχής έχουν οδηγήσει στην πλήρη εγκατάλειψη της διαδικασίας. Την ίδια ώρα, η εθνική νομοθεσία μάς υποχρεώνει να προχωρήσουμε πέραν της παραδοσιακής ανακύκλωσης. Σε αυτό το άρθρο, θα εξεταστούν, με αφορμή την εφετινή Ημέρα Περιβάλλοντος, οι επιστημονικές διαστάσεις της διακοπής της ανακύκλωσης, και οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον και στην κοινωνία μας.
Περιβαλλοντικές διαστάσεις
Παρ’ ότι τα σημάδια της περιβαλλοντικής υποβάθμισης στον τόπο μας και παγκοσμίως συνεχώς αυξάνονται, δυστυχώς επικρατεί ακόμα σε πολλούς η αντίληψη πως το περιβάλλον είναι δευτερευούσης σημασίας. Επί της ουσίας, όμως, το περιβάλλον δομεί το ίδιο το σύστημα διατήρησης ζωής του πλανήτη μας και των τοπικών κοινωνιών μας. Όταν υποβαθμίζουμε το φυσικό περιβάλλον, μειώνουμε πρακτικά και μετρήσιμα την ικανότητα του πλανήτη μας να διατηρεί τη ζωή όπως τη γνωρίζουμε.
Στην εποχή των παππούδων μας, δεν υπήρχαν απορρίμματα: όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνταν ήταν φυσικά και εύκολα αποδομήσιμα. Αλλά πλέον χρησιμοποιούμε υλικά, όπως το πλαστικό, που χρειάζονται αιώνες για να διασπαστούν. Τα αποτελέσματα της μη χρηστής διαχείρισης τέτοιων υλικών είναι εμφανή στα δάση μας και στις θάλασσές μας, την πολύχρωμη πλαστική διακόσμηση των οποίων τόσο θαυμάζουν οι δημότες κι οι τουρίστες.
Καθώς τα απορρίμματα πλέον αυξάνονται εκθετικά, είναι απαραίτητο να θυμηθούμε κάτι που διδάσκει η περιβαλλοντική επιστήμη: ότι η Γη μας είναι ένα κλειστό σύστημα όσον αφορά τα υλικά, όπου τα πάντα βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Ως καταναλωτές, όταν πετάμε ένα σκουπίδι στον κάδο, ξεχνάμε την ύπαρξή του· αλλά αυτό συνεχίζει να υπάρχει και να επηρεάζει τη ζωή μας. Όπως λένε κι οι αγγλόφωνοι, “There is no away”.
Οι υποχρεώσεις των δήμων
Κύριος άξονας της αντιμετώπισης του προβλήματος, βάσει της οδηγίας 2008/98 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί πρώτιστα η αποτροπή της ρύπανσης εξαρχής. Αυτό στην πράξη σημαίνει να προσπαθούμε, όσο γίνεται, να μη δημιουργούμε απορρίμματα, κυρίως μειώνοντας την κατανάλωση. Ένα πλαστικό καλαμάκι για τον καφέ φτιάχνεται σε 5 λεπτά, χρησιμοποιείται για 1 ώρα, και διαλύεται σε 200 χρόνια.
H κοινοτική και η εθνική νομοθεσία καθορίζουν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο δράσης των δήμων. Το άρθρο αυτό αφορά την έλλειψη ανακύκλωσης, αλλά αξίζει να σημειωθεί πως οι υποχρεώσεις των δήμων έχουν πλέον μεταβεί σε πολύ πιο προχωρημένα στάδια. Βάσει, λοιπόν, του άρθρου 228 του νόμου 4555/2018, των διατάξεων του νόμου 4819/2021, και του εθνικού προγράμματος πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, οι δήμοι, μεταξύ άλλων, υποχρεούνται:
- Να προλαμβάνουν τη δημιουργία αποβλήτων μέσω της εφαρμογής σχετικών προγραμμάτων ενημέρωσης
- Να δημιουργήσουν κέντρα δημιουργικής επαναχρησιμοποίησης υλικών (ΚΔΕΥ) έως το τέλος του 2023, όπου οι πολίτες θα μπορούν να αποθέτουν μεταχειρισμένα αντικείμενα κάθε είδους για επαναχρησιμοποίηση
- Να προωθούν τη μείωση πλαστικών μίας χρήσης
- Να εφαρμόσουν σύστημα “Πληρώνω όσο πετάω”
- Τέλος, περί της ανακύκλωσης, να εφαρμόσουν χωριστή συλλογή για τουλάχιστον τέσσερα διακριτά ρεύματα ανακυκλώσιμων αποβλήτων υλικών (γυαλί, χαρτί, πλαστικά και μέταλλα από αστικά απόβλητα)
Ενώ λοιπόν δεν λειτουργούν ούτε οι γνωστοί μπλε κάδοι στον δήμο μας, ο νομοθέτης βρίσκεται ήδη έτη φωτός μακριά. Κινούμαστε σαν τη χελώνα του παραμυθιού, μόνο που το τελικό νήμα της διαδρομής συνεχώς μακραίνει πιο γρήγορα από εμάς.
Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην κοινωνία μας
Όταν δεν επιτυγχάνεται η πρόληψη της δημιουργίας απορριμμάτων, σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η ανακύκλωση, η οποία επαναφέρει κάποια υλικά (σημείωση: όχι όλα) σε χρησιμοποιήσιμη μορφή. Η διακοπή της ανακύκλωσης στον Δήμο Μαντουδίου – Λίμνης – Αγίας Άννας, και σε πολλούς δήμους της χώρας, έχει οδηγήσει σε σημαντική περιβαλλοντική υποβάθμιση. Τα ανακυκλώσιμα υλικά που συλλέγονταν στους μπλε κάδους, όπως το χαρτί, το πλαστικό, το γυαλί και τα μέταλλα, καταλήγουν πλέον στις χωματερές, αυξάνοντας τον όγκο των απορριμμάτων. Σε συνδυασμό με την έλλειψη καφέ κάδων για τα βιοαπόβλητα, προκαλούνται τα παρακάτω σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα:
- Αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπιου: Τα βιοαπόβλητα που καταλήγουν στις χωματερές εκπέμπουν μεθάνιο, ένα αέριο του θερμοκηπίου 28 φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα.
- Αύξηση της ρύπανσης εδάφους, υδάτων και αέρα: Η διαρροή τοξικών ουσιών από τα απορρίμματα ρυπαίνει το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα, επηρεάζοντας αρνητικά τα φυσικά οικοσυστήματα και το πόσιμο νερό. Όταν, δε, τα πλαστικά απορρίμματα καίγονται, εκλύονται διοξίνες, που είναι ισχυρό καρκινογόνο.
- Απώλεια πρώτων υλών: Η μη ανακύκλωση των υλικών αυτών οδηγεί στην απώλεια πολύτιμων πρώτων υλών που θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν. Η εξάρτηση από νέες πρώτες ύλες αυξάνεται, γεγονός που επιβαρύνει επιπλέον το περιβάλλον μέσω της εξόρυξης και της επεξεργασίας των νέων υλικών.
- Αύξηση του όγκου απορριμμάτων: Η συσσώρευση απορριμμάτων στις χωματερές αυξάνει την ανάγκη για νέους χώρους υγειονομικής ταφής, επιδεινώνοντας το πρόβλημα της διαχείρισης απορριμμάτων και επηρεάζοντας αρνητικά την τοπική βιοποικιλότητα. Επίσης, επιβαρύνει τον δημοτικό προϋπολογισμό και, άρα, τα δημοτικά τέλη, τα οποία αυξάνονται αναλογικά. Αξίζει να σημειωθεί πως ο δήμος μας παρήγαγε 378,96 κιλά ανά κάτοικο το 2023, δηλαδή πάνω από 1 κιλό κάθε μέρα.
Συμπεράσματα και Προτάσεις
Βάσει των παραπάνω, η διακοπή της ανακύκλωσης στον Δήμο Μαντουδίου – Λίμνης – Αγίας Άννας αποτελεί ένα σοβαρό πλήγμα για το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία. Η απουσία σχεδιασμού και η αβελτηρία της δημοτικής αρχής έχουν οδηγήσει σε σημαντική περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, είναι απαραίτητο οι τοπικές αρχές να αναλάβουν δράση και να επενδύσουν σε σύγχρονες και αποδοτικές υποδομές ανακύκλωσης κι επανάχρησης υλικών, όπως υποχρεούνται από τον νόμο. Πρώτιστα καλούνται να ευαισθητοποιήσουν τους δημότες, και ιδιαίτερα τα παιδιά, περί της σημασίας της πρόληψης δημιουργίας απορριμμάτων εξαρχής.
Είναι αναγκαία, πλέον, η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για τη διαχείριση των απορριμμάτων, η εκπαίδευση των πολιτών, καθώς και η ενίσχυση της συνεργασίας με ιδιωτικούς φορείς και εθελοντικές οργανώσεις. Λύσεις υπάρχουν, κι είναι γνωστές. Αυτό που φαίνεται να απουσιάζει είναι η επίγνωση του διακυβεύματος: η προστασία του συστήματος διατήρησης ζωής του πλανήτη μας.
Οι δημοτικές αρχές συχνά προβάλλουν έργα και επιτεύγματα που δεν σχετίζονται με το περιβάλλον, παραμελώντας σημαντικά περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η διαχείριση των απορριμμάτων. Καθώς όμως η περιβαλλοντική υποβάθμιση στον τόπο μας – και παγκοσμίως- καλπάζει, οι πολιτικοί καλούνται να συνειδητοποιήσουν πως ήρθε η ώρα για δράση.
Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει γοργά, όλες οι σταθερές που είχαμε βρίσκονται πλέον στον αέρα, η πορεία μας είναι αχαρτογράφητη. Χρειάζεται ένα όραμα για το μέλλον που θα ξεφεύγει από τις συνηθισμένες νοοτροπίες, τις δομημένες αποκλειστικά στο οικονομικό κέρδος, κι οι οποίες μας έχουν οδηγήσει στο σημείο που βρισκόμαστε. Σε αυτόν τον αγώνα, είμαστε βέβαιοι πως πολλοί δημότες θα στηρίξουν τη γενναία δημοτική αρχή που θα παραμερίσει το βραχυπρόθεσμο συμφέρον για την αληθινή βιώσιμη ευημερία του τόπου.
“Εθελοντές Προκοπίου”